Murray Urquart, Portret van Emmanuel Viérin, 1907, houtskool, pastel en potlood op papier, 82 x 100 cm, privé-verzameling.
Emmanuel Viérin werd op 30 juni 1869 in Kortrijk geboren als tweede zoon van Constant Viérin (1831-1895) en Mathilde Laridon.(1) Zijn grootvader Jean Grat(1798-1886) was afkomstig uit de Aosta-vallei in Piemonte (Italië). De ouders Viérin hadden een bloeiende zaak in laken voor Vlaamse kapmantels. Hun winkel en woning bevond zich in een van de huizen rond de oude Hallen van Kortrijk.
Emmanuel Viérin in zijn atelier - Het geboortehuis van Emmanuel Viérin op de kortrijkse Grote Markt, op de hoek van het huizenblok rond de Halle (links, met lichtgekleurd dak)
Vader Viérin, een fervente liefhebber en beoefenaar van de kunst, inspireerde zijn zoon ongetwijfeld tijdens hun bezoeken aan het begijnhof, het Museum voor Schone Kunsten in de Begijnhofstraat en de tentoonstellingen van de 'Société pour l'encouragement des Beaux-Arts' op de verdieping van de Grote Hallen.(2)
Het tekentalent van Emmanuel kwam al snel tot uiting. Tekenen en schilderen werden zijn passie. Op 15-jarige leeftijd, na het derde jaar Latijnse humaniora, verliet hij dan ook de middelbare school en ging zijn talent verder ontwikkelen aan de Kortrijkse Academie voor Teken- en Schilderkunst.(3) Bij Kamiel Algoed (+1909) volgde hij de lessen in ornament, masker en antiek beeld, en op zondag bij Hendrik Depondt (1842-1897) portretschilderen. Emmanuel Viérin was veruit de beste leerling van de academie. In die periode schilderde hij al in open lucht, terwijl het pleinairisme nog niet hoog aangeschreven stond. Dit getuigde van zijn vooruitstrevende kunstzin. Hij vervolmaakte zijn opleiding aan de Koninklijke Academie in Antwerpen.(4) Zijn leermeester daar, de beroemde landschapschilder Joseph Coosemans (1828-1904), moedigde hem sterk aan en had een belangrijk aandeel in zijn opleiding. Volledig in de trant van de nieuwe kunstopvattingen van zijn tijd trok Emmanuel Viérin eropuit, naar het platteland en meer bepaald naar de streek van Genk, Tervuren en de Kempen om zijn landschapschilderkunst te verfijnen. Ook de reis naar het buitenland ontbrak niet. In 1894 ging Viérin via Spanje (Cordoba, Toledo, Malaga en Granada) meer dan zes maanden op studiereis naar Algerije (Constantina en Biskra), waar hij onder anderen de Franse romanschrijver André Gide ontmoette.
Emmanuel Viérin en Marguerite Bataille
In 1896 huwde Emmanuel Viérin Marguerite Bataille uit Duinkerke.(5) Ze gingen in de Groeningelaan in Kortrijk wonen. Na een tijd verhuisden zij naar de Boulevard du Midi nr. 85. Ooor het veranderen van de straatnamen werd hun adres later de Vanden Peereboomlaan nr. 24, maar het betreft hetzelfde huis.(6) Deze grote tweewoonst voor de twee broers Emmanuel en Joseph was door Joseph zelf ontworpen.(7) Een van de twee huizen heette 'Stella Maris'. Stijn Streuvels schrijft: 'Jozef en Emmanuel Viérin zijn de eersten geweest die op de nieuw aangelegde Vandenpeerenboomlaan hun eigen woning hebben gebouwd, ontworpen in moderne stijl: 't geen toen heel wat opzien heeft verwekt, maar den stoot heeft gegeven om het "nieuwe" in te burgeren in smaak inzake bouwtrant.'
‘En route pour le travail’: Emmanuel Viérin, Paul Verdussen en Frans Steenackers te Genk.1893 - Het zilveren jubileum van het echtpaar Viérin samen met de zeven kinderen, 1921
Joseph Viérin (1872-1949), de jongere broer van Emmanuel, studeerde in 1896 af als architect aan het Hoger Instituut Sint-Lucas in Gent. Hij werd de eerste architect van de gerenommeerde architectenfamilie. Joseph Viérin is beroemd geworden door zijn architectuur en door het feit dat hij de leiding had over de wederopbouw van Nieuwpoort en Diksmuide na de Eerste Wereldoorlog.(8)
Emmanuel en Joseph waren als twee handen op één buik. Ze ontwierpen niet alleen samen modellen voor de pottenbakkerij van Laigneil (zie verder) maar werkten vaak samen aan het ontwerpen en inrichten van huizen.
Villa 'Stella Maris' in de Vanden Peereboomlaan nr. 24 te Kortrijk
Rond de eeuwwende viel de Belgische kust erg in de smaak van de gegoede burgerij. Die bouwde er in de duinen villa's en landhuizen als vakantieverblijf. Ook Emmanuel Viérin had een buitenverblijf aan de Belgische kust, villa 'De Zonnebloemen' in De Panne. In 1901 spreekt hij ook overeen 'Villa Cécile' in De Panne. Uit zijn correspondentie met Joseph Stübben, een beroemde Duitse architect-stedenbouwkundige die plannen tekende voor de aanleg van De Haan, Duinbergen en Knokke-Het Zoute, blijkt dat zij samen drie villa's aan de kust hebben gebouwd.(9)
Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog bracht chaos en paniek. De Belgische bevolking vluchtte massaal richting Frankrijk, Engeland of Nederland. Viérin trok aanvankelijk met zijn gezin naar zijn zomerverblijf' Ter Wilgen'(10) in Duinbergen. De gruwelijke gebeurtenissen in Leuven(11) overtuigden hem om het land te verlaten. In september 1914 vertrok hij met zijn broer Joseph naar het buitengoed Iepenoord' dat zij samen bewoonden in Oostkapelle op het eiland Walcheren. In een brief aan mevrouw Lateur (Streuvels) beschrijft hij 'Iepenoord' als volgt: 'Wij wonen hier op een soort kasteel, te midden in een grote tuin, langs de grote weg van Middelburg naar Domburg. Het huis was niet gemeubeld maar wij hebben al gauw wat van alles bijeen gebracht en wij leven er goed.'(12) Dat was het begin van vier jaar 'ballingschap' in Nederland.
Na twee jaar verhuisde Emmanuel Viérin naar huis 'Ruimzicht' in Domburg, eveneens op Walcheren. Tijdens zijn verblijf in Nederland las hij toevallig een krantenbericht over de plundering van zijn huis in Kortrijk. Heel wat schilderijen werden gestolen. Het eerste halfjaar van zijn ballingschap was een sombere periode. Hij kon geen plezier meer vinden in het schilderen. Financieel maakte hij in Nederland blijkbaar een relatief onbezorgde tijd door. Hij kon er een behoorlijke levensstandaard op na houden. Ook zijn vriend Jean Gouweloos (1868-1943) uit Brussel, die tijdens de oorlog in Scheveningen verbleef, had in dit opzicht geen grote problemen, zoals blijkt uit volgende brief van Viérin aan zijn vriend: 'Mon cher Jean. Hier dimanche nous avons passé quelques excellentes heures chez toi. Bien qu'il n'y ait plus de charbon dans la contrée et que tout le monde crie famine, nous nous sommes délicieusement chauffés et nous avons copieusement fait honneur au bon diner que ta chère femme nous avait préparé. Le soir nous avons recommencé à manger... Un vrai défi à la famine menacante!'(13)
Villa 'Ter Wilgen'te Duinbergen - Viérin woning aan de Jan Bethunelaan nr. 12
Na de oorlog keerde Viérin naar Kortrijk terug, waar hij zijn huis in heel slechte staat aantrof. Hij meldde dit in een brief vanuit Duinbergen aan Jean Gouweloos in 1919. Viérin lijkt heel erg aangedaan door deze feiten: 'Si je ne vous ai pas donné de nouvelles plus tôt, c'est parce que par moments je ne sais plus où se trouve ma tête tellement je suis absorbé par une multitude de préoccupations, soins et soucis [...] Je suis allé à Courtrai où j'ai trouvé ma maison dans un état lamentable. Dans mon atelier, au milieu du parquet, sous le lanterneau un demi-pied de neige, les murs vides, mes meubles disparus. Par terre des centaines de lettres, des portraits des enfants, de ma femme, des amis, le tout sali, maculé par les pieds des visiteurs de ma maison ouverte à tous les vents! Je suis parti écœuré après avoir ramassé quelques lettres et portraits. C'est après tout notre maison ici qui nous abrite le mieux et où nous avons conservé le plus de nos meubles. Et maintenant vouloir ou pas vouloir, je dois m'occuper de la question des constats de dommages, j'ai affaire, du matin au soir, dans la réalité et du soir au matin dans mes rêves, aux experts en meubles et immeubles, aux plombiers..."(14)
Hij woonde nog in de Vanden Peereboomlaan in Kortrijk tot 1926. Toen werd een nieuwe, moderne villa gebouwd door Pierre, de zoon van Emmanuel, in de Jan Bethunelaan nr. 12. (15) In overeenstemming met de ligging aan de rand van de stad werd gekozen voor een halflandelijke, halfstedelijke stijl. Een gedetailleerde beschrijving van de villa vinden we terug in een artikel van het magazine Vie à la Campagne uit 1929.(16) De foto's bij het artikel illustreren de pracht van de villa. Het huis bevond zich op de hoek van twee met bomen verfraaide straten en Emmanuel benadrukte dat de bomen niet mochten verdwijnen bij de bouw. Zo had hij door de grote ramen in de villa altijd een prachtig uitzicht. Er werd ook een atelierruimte voorzien die deels uitkeek op een grote tuin. In de tussenoorlogse jaren was hij gelukkig, te midden van talrijke herinneringen zoals de vele doeken die bevriende schilders aan hem hadden opgedragen: Albert Baertsoen (1866-1922) Hubert Bellis (1831-1902), Firmin Baes (1874-1945) en vooral zijn goede vriend Frans Van Holder (1881-1919), die een zeer mooi portret van Viérin alsook van zijn echtgenote maakte.
Frans Van Holder. Portret van Emmanuel Viérin, 1907, olieverf op doek, 102 x 133 cm, Stedelijke Musea Kortrijk (gift van Emmanuel Viérin, kleinzoon van de geportretteerde)
Maar de vrede bleef niet duren. 'J'espère que vous n'êtes pas trop impressionné par les terribles événements actuels et que vous pensez comme moi que tout finira sans trop de casse, surtout en Belgique. Pour celle-ci je pense que la situation ne sera jamais aussi tragique qu'elle ne le fut en 1914-1918.'(17) Zo verwoordde Viérin zijn onzekerheid in de donkere septembermaand 1939 aan zijn vriend Isidoor Opsomer (1878-1967), die zoals hij de onrust van de ballingschap had meegemaakt tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Hij vermoedde echter niet dat de komende oorlog een nog ingrijpender invloed op zijn leven zou hebben. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog vluchtte hij naar zijn dochter Cécile in Audierne in Bretagne. Om gezondheidsredenen keerde hij al snel terug maar vond zijn huis bezet door de Duitsers. Het werd een zware periode en het werd nog erger in 1944, toen zijn huis gebombardeerd werd tijdens de geallieerde luchtaanvallen. Gelukkig had de familie tijdig de inboedel kunnen redden. Op dezelfde plaats werd in 1946 een nieuw huis gebouwd.(18)
Enkele jaren later werd zijn vrouw ernstig ziek en trok het echtpaar zich terug in een rusthuis. Bijna 55 jaar vormden ze een gelukkig koppel. Marguerite overleed in 1951.
(c) Vereniging « Emmanuel Viérin 1869-1954 » - 2022